Monday, February 29, 2016

Նվարդ Թումանյան «Հուշագրություն»

Հայրիկը երեխաների անունները դնում էր հատուկ խնամքով: Հիշում եմ, նորածին աղջկա Սեդա անունը գտնելու համար պատմական գրքեր էր նայում, և կարծեմ 19-րդ դարի իշխանուհու անուն է: Լևոն Շանթին այդ անունը շատ դուր եկավ և նա էլ այդ անունով իր «Հին աստվածների» հերոսուհուն կնքեց:
Մեր անուններից երեքը Րաֆֆու «Սամվելից» է առնված` Մուշեղ,Աշխեն, Նվարդ: Արեգի անունը դրել է Ղազարոս Աղայանը. հայրիկն Աղայանին գրել էր, թե մի երեխա էլ ավելացավ, և ստացել պատասխան. թե աղջիկ է, անունը դիր Արեգնազան, թե տղա է` Արեգ:
Մյուս տղաների անունները` Արտավազդ և Համլիկ, հայրիկն իր դրամաներից է վերցրել:
***
Հայրիկը շատ հոգատար էր տասը երեխաներից ամեն մեկի հանդեպ: Երբ մեկը հիվանդանում էր` մոտենում էր գրկում, գուրգուրում, տաքությունն իմանում, հետո հարցնում. «Սիրուն ջան, ի՞նչ ես ուզում որ բերեմ…»: Երբ ասում էինք` ոչինչ, բացականչում էր. «Պա´հ, էդ ինչ դժվար բան ուզեցիր. ես ոչինչը ո՞րտեղից գտնեմ…»:
Գնում էր և վերադարձին հետը բերում էր նարինջ, Գանձակի խաղող կամ խնձոր: Սովորաբար դա ձմեռն էր լինում, երբ հիվանդանում էինք անգինայով: Իսկ առհասարակ, քիչ էինք հիվանդանում:
***
Մարդու զարգացման գործում ընթերցանությանը, ինքնակրթությանը, զրույցին, անձնական շփումներին ավելի մեծ տեղ էր տալիս, քան դպրոցին: Հաճախ էր ասում. «Մեր տունը ձեզ համալսարան»: Եվ իրոք, մեր տունը մի համալսարան էր հայրիկի ճոխ գրադարանով, նշանավոր հյուրերով, իմաստուն զրույցներով, ժամանակի իրականության հետ ունեցած լայն շփումներով: Շատ էր ուզում, որ երեխաները դառնան նուրբ և ազնիվ ճաշակի տեր մարդիկ:
Ասում էր.-Ամենից շատ ինձ մարդու անճաշակ լինելն է բարկացնում: Ամենագլխավորը կյանքում` ճաշակն է: Ճաշակը կյանքի բույրն է:
***
Հսկող աչք էր, սիրող ձեռք և գթառատ սիրտ:
***
Ղազարոս Աղայանը և Պերճ Պռոշյանը գժտված էին և տարիներով իրարից խռով: Հայրիկը շատ էր ուզում նրանց հաշտեցնել: Մի կիրակի օր, առավոտը, Պռոշյանը հյուր է գալիս Թումանյանին, և այդ օրը, ինչպես միշտ, Աղայանը ճաշին պետք է լիներ Թումանյանի մոտ: Թումանյանը Պռոշյանին զբաղեցնում է մինչև ճաշի ժամը, ու Ղ.Աղայանը գալիս է: Ճաշում են միասին և այդ օրը երեքով միասին նկարվում են, հաշտությունը հավերժացնում այդ լուսանկարով:
* * * * * *
Վրաց պոետներն ու գրողները առանձին ակնածանքով էին վերաբերվում հայրիկին: Երբ նրա հետ անցնում էինք Դվարցովայա փողոցով, վրացիները հեռվից տեսնելով նրան, մոտենում էին, կանգնում, ողջունում. “Привет Арарату!”: Իսկ երբ մեր տան մոտովն էին անցնում, գիշեր լիներ թե ցերեկ, հայրիկին դուրս էին կանչում պատշգամբ, ողջունում էին, մի ջերմ խոսք ասում` անցնում կամ ուղղակի բարձրանում էին տուն, իրեն մոտ:
* * * * * *
Մրգի սիրահար էր, ամեն տեսակի միրգ էր գնում, շատ էր սիրում խնձոր և ընկույզ: Մի օր ընկույզ էր առել` ամբողջ մի պարկ. բերին տուն, քանի կոտրեցինք` փուչ դուրս եկավ: Հարցրինք, թե` հայրիկ, ինչու՞ չէիր փորձում, հետո առնում, թե` մի հինգը կոտրեցի, բոլորը փուչ դուրս եկան, ասի ուրեմն մնացածը լավը կլինի. ծախողն էլ մի խեղճ մարդ էր, ուզում էր ծախի, շուտ տուն գնա, ասում էր երեխեքս սոված են. մեղքս եկավ` վերցրի:
Բնավորությամբ պարզ էր, լավատես ու ժպտուն, ամեն ինչ հեշտացնող, հեշտ ու թեթև տանող, բայց իր վիշտն ու ցավը տանում էր վարագուրած, անտրտունջ: Նույնիսկ մտերիմ մարդիկ չգիտեին նրա հոգսերն ու տառապանքները: Եվ իր անձնական, ընտանեկան և գրական կյանքի բոլոր դժվարություններն ու նեղությունները տարել, հաղթահարել է մեն-մենակ:
Նրա հայտնի քեֆերն ու ժամանցներն ասես ինքնամոռացման միջոցներ էին, խաբում էր և´ իրեն, և´ ուրիշներին. «…Ուզում եմ մի կերպ ժամանակն անց կացնել, քեֆի մեջ լինի, թե զրույցի»:
«Իմ ուրախության ժամերին մասնակից եմ անում բոլորին, իսկ իմ արցունքներն ու վիշտը հայտնի են միայն ինձ»,- Կարլեյլի այս խոսքը հայրիկը կարող էր ասել իր մասին:
Շատ ոգևորվող էր և ուրիշներին էլ ոգևորող, տրամադրող:
Շատ էր տպավորվող, զգայուն. մի փոքրիկ լավ վերաբերմունք բավական էր, որ ջերմանար, ուրախանար և ընդհակառակը` վատ վերաբերմունքից` նեղանար, փակվեր, հեռանար:

Sunday, February 28, 2016

Կարճ ինքնաստուգում

 26.02.2016Պարապմունք 16Հարցերի քննարկում:



Կարճ ինքնաստուգում:
1.Նկարիր  պատկերի  ¼,  5/6, 2/8 մասը:
                                             1/4                    5/6                  2/8


2.Գրիր չորս հայտարարով մի քանի անկանոն կոտորակներ:

5       6
4          4




3.Գրիր հինգ համարիչով մի քանի կանոնավոր կոտորակներ:

5     5
6        7





4.Հաշվկիր`

35-ի 5/7մասը:
35:7x5=25

2016-ի 1/8 մասը:
20016:8x1=252

42-ի 3/7 մասը:
42:7x3=18

5.Կրճատիր

45/60
45:5=9
60:5=12

100/250
100:10=10
250:10=25

350/700
350:70=5
700:70=10

99/11
99:11=9
11:11=1

105/200
105:5=21
200:5=40

300/303
300:3=100
303:3=101

6.Դասարանում սովորում է 60  աշակերտ, ընդ որում 2/5 մասը կազմում են տղաներ:
Քանի աղջիկ է դասարանում սովորում:

1.60:5x2=24
2.60-24=36
Պատ.`36 աղջիկ


7
Տեղադրիր թվաբանական գործողությունների նշաններ այնպես, որ ստացվի ճիշտ  հավասարություն:

1x2+3-4+5=6

Friday, February 26, 2016

Ծաղիկների երգը. Մեդիաուրբաթ


Ծաղիկներիերգը

Սրահի տեսարան. Նոր դպրոցի սովորողները շրջանաձև պպզած են Մարմարյա սրահի կերտրոնում, սպիտակ ֆետրե թրինոցներով
Հնչում է Վիվալդիի տարվա եղանակները՝ Ձմեռ

Հաղորդավար 1 ԱրմանՈ՞ւր գնացին ծաղիկները
Հաղորդավար 2 Լիա - Սո՜ւս. քնած են հողի տակ,
Տաք ծածկված ողջ ձմեռը
Ձյուն-ծածկոցով սպիտակ։
Գրիգ՝ Առավոտ
Հաղորդավար 1. ԱրմանՄեծ գոլն ընկավ, ձընհալն ընկավ,
Հողը շընչեց,(շնչառություն) զեփյուռն եկավ

6 տարեկաններ – Քամին
Ո՜ւ-ո՜ւ-ո՜ւ
Քամին է, քամին,
Տեսան զգամին.
Բերան չունի՝փըչում է,
Թևեր չունի՝թռչում է,
Ձեռքեր չունի՝քաշում է,
Իմ փոքրիկին քըշում է։

Հաղորդավար 2 Լիա -  Կգա գարնան արևն էլ ետ
Իր շողերով կենդանի,
Ձմռան սաստիկ ցրտերի հետ
Ձյուն-ծածկոցը կըտանի։
Բարի Լույսի զանգեր զանգին
Հաղորդավար 1 Արման  նստածների միջով-արթնացնելով
«Ելե՛ք, կասի, իմ մանուկնե՛ր»,
Ու հենց նրանք իմանան,
Դուրս կըհանեն գլխիկները,
Աչիկները կըբանա
Տեսարան. Երաժշտություն, սրահը արթնանում է, կենտրոնում արևն է
Արևների շարք, երգում են սրահում կանգնածները
Հաղորդավար 1 ԼիաԱրևն ելավ վառճառագած,
Հարցմունք արավ հողին հակված.

Արևներ (5-րդ դասարանցիներ)-Սիրուն աղջի՜կ, ի՞նչ ղըրկեմ քեզ:

Աղջիկներ (3-րդ դասարնցիներ)
Ես ծաղիկներ կուզեմ պես-պես:
Երգ…

Արևներ (5-րդ դասարանցիներ)
Ա՜յ աղբյուրներ, ա՜յ գետակներ,
Սառցի ներքև քընա՞ծեք դեռ.
Դո՜ւրս եկեք, դո՛ւրս,
Շո՛ւտ, դեպի լուս,
Նոր աշխուժով
Ու նոր ուժով
Կարկաչեցեք
Ու կանչեցեք
Հողում քընած սիրուններին՝
Ծաղիկներին ու ծիլերին:

-Էս առուն ջուր է գալիս  երգ ներկայացում

Ջրերի 2-րդ դասարանցիներ

Վո՜ւշ-վո՜ւշ, վո՜ւշ-վո՜ւշ,
Էսի՛նչքան ուշ...
Աղջի՜, աղջի՜, ծիլ-ծաղիկներ,
Քա՞նի քընեք, վե՜րկացեք, վե՜ր,
Խընկածաղիկ,Ծընկածաղիկ,Արևքուրիկ
Շար-շարուրիկ
Հասմիկ, հափրուկ,
Աման կոտրուկ,
Հորոտ-մորոտ,
Քանի՞ քընեք հողի միջին,
Եկեք էստեղ, սարի լանջին,
Առվի ափին. հովը ստվերում,
Ժայռի տակին, հովի տներում,
Կանաչ խոտով,
Անուշ հոտով,
Ծիծաղեցեք
Ու ծաղկեցեք:
Ջրերի խումբը արտասանում է, իսկ մյուսները որպես ֆոն՝ Վո՜ւշ-վո՜ւշ, վո՜ւշ-վո՜ւշ,
Մարե, մարե
Ծաղիկները 1-ին դասարան
Բարև, բարև, կարմիր արև,
Ա՛խ, ի՜նչ լավ է դեպի վերև
Ազա՛տ, լո՛ւյս, տա՛ք,
Կապո՛ւյտ, հըստա՛կ...

Պար.....
Շավալի
Արև (Տաթև Ստեփանյան)
Սիրո՞ւմ եք ինձ...

երգ ....... Արևը կայնե
Ծաղիկներ (բոլորը)
Ա՛խ էնպես եմ սիրում, էնպե՛ս,
Էլ առանց քեզ չեմ ապրիլ ես...
Հասմիկ ՂազարյանԵս քեզ հետ եմ ուր որ գընաս...
Արմինե Մնացականյան- Ես կըտըխրեմ՝որ հեռանաս...
երգ՝ Հաբրբան

Արևնեներ(5-րդ դասարան)
Ապա եթե ձեզ համբուրե՞մ....

Ծաղիկներ առաջին դասարան
Ես հաճույքից կըկարմրեմ....
Ես կըբուրեմ...
Ես կըմարեմ...

Պար.... Էջմիածին
Արևներ (5-րդ դասարան)
Ա՜յ անուշներ,
Ա՜յ քընքուշներ,
Ապրեմ-չապրեմ, բուրեմ-մարեմ,
Բաժակներդ բացեք իմ դեմ,
Հազար գույնի, հազար ձևի,
Պայծառ, ծավի ու ծարավի,
Լըցնեմ շողով,
Գոհար ցողով,
Ջերմ եթերով,
Նուրբ թըրթիռով,
Կյանքի հյութով,
Խունկի հոտով,
Ա՜յ անուշներ,
Ա՜յ քնքուշներ...

երգ.... Ճոր պար

Աղջիկներ
Լիա-Էսի՛նչ անթիվ ծաղիկներ կան.
-Ոսկի-դեղին, կարմիր, ղեղձան,
Մոռ, ծիրանի, ճերմակ, պուտ-պուտ,
Ալ, նարընջի, մավի, կապուտ,
Բացվել, լըցվել, ծաղկել են վառ,
Ողջ ինձ համա՛ր, ողջ ինչ համա՛ր...

Միասնական պարերի շարան


Thursday, February 25, 2016

Ինքնաստուգումներ

Լրացրեք նախադասությունը։
1.Ծոցը օվկիանոսի կամ ծովի այն մասերն են, որոնք մխրճված են ցամաքի մեջ։
2.Համաշխարհային օվկիանոսի ջրի մակերևույթի մակարդակն անվա­նում են ծովի մակարդակ ։
3.Գլխավոր գետերի մեջ թափվող գետերը դրանց վտակներն են։
4.Ըստ հոսակարգի՝ լճերը լինում են հոսուն  և անհոս, ըստ քիմիական կազմի՝ քաղցրահամ և աղի ։
5.Առաջին ջրամերժ շերտի ջրերն անվանում են գրունտային , իսկ երկու ջրամերժ շերտերի միջև եղած ջուրը՝ միջշերտային։
6.Այն բարձրությունը, որից վեր ավելի շատ ձյուն է գալիս, քան հալվում է, կոչվում է լեռնահովտային սառցադաշտ ։
Ընտրեք ճիշտ տարբերակը։
Համաշխարհային օվկիանոսի մակերևույթին ջրի շարժման պատճառներից են՝
ա) քամիները, անձրևները, հրաբուխները, Արևի ու Լուսնի ձգողականությունը
բ) քամիները, երկրաշարժերը, հրաբուխները, Արևի ու Լուսնի ձգողականությունը
գ) քամիները, երկրաշարժերը, մառախուղը, Արևի ու Լուսնի ձգողականությունը
Ընտրեք ճիշտ պնդումերը:
ա) Օվկիանոսային հոսանքների առաջացման պատճառը միայն ստորջրյա երկրաշարժերն են։
բ) Մակընթացություն և տեղատվություն առաջանում են Լուսնի և Արեգակի ձգողության ուժերի ազդեցությամբ։
գ) Լեռնային գետերը հոսում են արագ, իսկ հարթավայրայինները՝ դանդաղ։
Ընտրեք ճիշտ պատասխանը։
Քանի՞ քառակուսի կիլոմետր տարածք են զբաղեցնում ճահիճները։
ա) 3 000 000
բ) 2 500 000
գ) 500 000
դ)3 500 000



Ո՞ր պնդումերն են ճիշտ:
1. Երկրի միջնապատյանն անընդհատ շարժման մեջ է։
2. Հրաբխի գործելուց մագման միշտ դուրս է գալիս Երկրի մակերևույթ։
 3. Գործող հրաբուխները մշտական կամ պարբերական ակտիվություն են ցուցաբերում:
 4. Ֆիզիկական հողմահարությունը կարող է պայմանավորվել ջերմաստի­ ճանի կտրուկ փոփոխություններով։
5. Լեռների քայքայումը պայմանավորված է հիմականում հողմահարու­թյամբ։:

1.Ինչ է երկրաշարժը: Ինչպես պետք է վարվել երկրաշարժի ժամանակ, առաջ և հետո: Ինչ տարերային աղետներ գիտեք:
Երկրաշարժերը ստորերկրյա ցնցումներն են և Երկրի մակերևույթի տատանումները։

ա) Եթե բարձրահարկ շենքի 1-ին կամ 2-րդ հարկերում եքաշխատե՛ք անհապաղ դուրս գալ շենքիցհեռացե՛ք դեպի բաց տարածություն:

բ) Եթե գտնվում եք 3-րդ կամ ավելի բարձր հարկերումշենքից դուրս մի՛ եկեք. Աստիճաններն ու սանդղավանդակներըխցանված կլինեն խուճապահար մարդկանցովվերելակները կարող են անջատվել ամեն պահի։ Բացի դրանից՝ սովորաբար առաջին հերթին փլվում են աստիճաններն ու սանդղավանդակները ։

գ) Կարելի է կանգնել շենքի միջին մասի հիմնական կրող պատերինրանցով կազմված անկյուններիայդ իսկ պատերում դռան բացվածքների և հենասյուների մոտ՝ գլխավերևում պահելով աթոռպայուսակ կամ այլ իր՝ վերևից թափվող ծեփակտորներից պաշտպանվելու համար։ Կարելի է նաև մտնել տարածքում գտնվող մահճակալի կամ սեղանի տակ:

դ) Պատուհաններից և շենքի արտաքին պատերից հեռո՛ւ մնացեք՝ փշրվող առարկաներից չվնասվելու համար. դրանք առաջինն են փլվում:

ե) Զգուշացե՛ք ծանր ու մեծածավալ առարկաներից՝ պահարաններիցսառնարաններիցորոնք կարող են տեղաշարժվել և շրջվել:

զ) Ցնցումների ավարտից հետո փորձե՛ք դուրս գալ շենքից՝ նախապես որոշված ճանապարհով:

է) Շենքից դուրս գալիս զգուշացե՛ք ընկնող բեկորներիցկոտրատված ապակիներիցկտրված էլեկտրալարերից:

ը) Փլուզումներից առաջացած փոշուց կարող եք շնչահեղձ լինել։ Այդ իսկ պատճառով շնչելիս օգտագործե՛ք թաշկինակգլխաշոր կամ հագուստից պոկված կտոր։

Եթե երկրաշարժի ժամանակ գտնվում եք փողոցում
ա) Հնարավորինս հեռացե՛ք շենքիցկամուրջներից
և էլեկտրասյուներից՝
դեպի անվտանգ
տարածություն:
բ) Երբեք շենք չմտնե՛ք այնտեղ գտնվողներին դուրս
բերելու համար. դա շատ վտանգավոր է։ Մնացե՛ք
դրսում՝ միաժամանակ փնտրելով նրանց օգնելու
տարբերակներ
։
Եթե արթնացել եք ստորգետնյա ցնցումներից
ա) Ոչ մի դեպքում չօգտվե՛ք էլեկտրականությունիցչօգտագործե՛ք լուցկի կամ գազայրիչ։ Օգտվեք միայն գրպանի լապտերից։

բ) Հագնվելու համար ժամանակ մի՛ վատնե՛քարագ վերցրեք ամենաանհրաժեշտ իրերով պայուսակըգործե՛ք բաժնի նախորդ կետերում նշված կանոնների
համաձայն:
Երկրաշարժեր, հրաբուխներ

2.
Որոշել Արարատ լեռան և Արագած լեռան հարաբերական բարձրությունը:

1 .4300մ, 2000մ


3.
Որոշել աշխարհի ամենաբարձր և ցածր կետերի հարաբերական բարձրությունը:
Էվերեստ-8848

4.
Ինչով են տարբերվում մագման և լավան:
Մագման միջուկն է , իսկ լավան թափվողը:

5.
Որոնք են երկրագնդի ներքին կառուցվածքի 3 հիմնական շերտերը:
Երկրակեղև ,միջնապատյան, արտաքին միջուկ

6.
Ինչպես են կոչվում երկրի ամենավերին և ամենաբարակ շերտը:
Երկրակեղև

7.
Ինչ է նշանակում ռելիեֆ:
 Երկրի մակերևույթի զանազան կարգի անհարթությունների՝ բարձրությունների ու ցածրությունների, լեռների ու ցածրավանդակների ամբողջությունը:

8.Ինչով են տարբերվում մայրցամաքային և օվկիանոսային երկրակեղևը: Կարող եք նկարելով բացատրել:

Գրանիտային ապարների շերտը  չկա օվկիանոսային երկրակեղևի կառուցվածքի մեջ։



Ամփոփիչ թեստային աշխատանք:
Ո՞ր պատասխանն է ճիշտ.
 1. Որտե՞ղ են առաջանում երկրաշարժերը:
ա) հարթակներում
 բ) երկրածալքերում

 2. Ո՞ր շերտն է բացակայում օվկիանոսային երկրակեղևում.
 ա) նստվածքային
բ) բազալտային
 գ) գրանիտային

Լրացրե՛ք նախադասությունները:
 1. Երկրակեղևի անկայուն, շարժունակ տեղամասերն անվանում երկրածալքերում։
 2. Առանձնացնում են երկրակեղևի երկու հիմական տեսակ՝  օվկիանոսային և մայրցամաքային ։
 3. Մշտական կամ պարբերական ակտիվություն ցուցաբերող հրաբուխները կոչվում են գործող ։
 4. Երկրակեղևի խորքը, որտեղ գոյանում են խզում, ճեղքում և ապարների տեղաշարժ, կոչվում է երկրաշարժի օջախ:
 5. Լեռան բարձրությունը, հաշված ստորոտից, անվանում են հարաբերական: 

Many developing countries place a lot of importance on tourism

Many developing countries place a significant emphasis on tourism as an important sector for economic growth and development. Tourism can br...